Oğuz rayonu (1930-1991-ci illərdə Vartaşen rayonu) - Azərbaycan Respublikasında inzibati rayon kimi 8 avqust 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. Böyük Qafqazın cənub yamacında yerləşməklə, şimaldan Rusiya Federasiyası (Dağıstan MR), şərqdən Qəbələ və Ağdaş, cənub və qərbdən Şəki rayonları ilə həmsərhəddir. Ərazisi 1077 kv. km-dir. Mərkəzi Oğuz şəhəridir. Rayon mərkəzi Oğuz (Vartaşen) 1961-ci ilə qədər kənd, 1961-1968-ci illərdə şəhər tipli qəsəbə, 1969-cu ildə rayon tabeliyində şəhər olmuşdur. 1991-ci ilin fevral ayında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin birinci sessiyasında rayonun və şəhərin adı dəyişdirilərək Oguz qoyulmuşdur.
1956-1959-cu illərdə və son illər rayonun ərazisində aparılmış arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində əldə edilmiş maddi-mədəniyyət nümunələri təsdiq edir ki, bu ərazidə neolit və aneolit dövründən insanlar toplu şəkildə məskunlaşmışdır. Kərimli kəndinin cənub-şərqindəki e.ə. I minilliyə aid, Oğuz şəhəri ərazisindəki tunc və ilk dəmir dövrünə aid, Qarabaldır kəndinin şimalındakı e.ə. 4-1 əsrlərə aid nekropollar, VII əsrin yadigarı Xaçmaz govur qalası, IX əsrdə tikilmiş Muxas qülləsi, Oğuz şəhəri və Calut kəndi ərazisindəki orta əsrlərdən qalan Alban ibadətgahları, Oğuz, Maza, Padar, Sazur, Şahra və s. toponimləri rayonun ulu keçmişindən xəbər verir.
İndiki Oğuz rayonunun ərazisi tarixin müxtəlif dövrlərində Qəbələ xanlığının, Nuxa qəzasının tərkibində olmuşdur.
Rayonun şimal hissəsi Baş Qafqaz silsiləsinin cənub yamacına, mərkəzi hissəsi Qanıx-Həftəran vadisinə, cənub hissəsi isə Acınohur öndağlığına daxildir. Ərazidə Baş Qafqaz silsiləsinin maksimum hündürlüyü 3876 metrdir (Malqamud dağı). Rayonun şimal hissəsində Yura və Tabaşir çöküntüləri, mərkəzi və cənub hissəsində isə əsasən, Antropogen və qismən Neogen çöküntüləri yayılmışdır. Gil yatağı və mineral bulaq var. İqlimi düzənlik və dağətəyı hissədə mülayim isti və yarımquru subtropik, yüksək dağlıq yerlərdə soyuqdur. Orta illik temperatur yanvarda mənfi 10 dərəcədən müsbət 2 dərəcəyədək, iyulda müsbət 6 dərəcədən 26 dərəcəyədəkdir. İllik yağıntı 450-1600 mm-dir. Çayları: Əyriçay, Əlican, Qalaçay, Daşağılçay və s.
Dağ-çəmən, dağ-meşə və allüvial-çəmən torpaqları yayılmışdır. Alp və subalp çəmənlikləri var. Ərazisinin 43497 hektarını meşələr təşkil edir. Meşələrində palıd, fıstıq, vələs və s. ağaclar geniş yer tutur. Heyvanları: maral, cüyür, dağkeçisi, meşəpişiyi, canavar, ayı, çöldonuzu, tülkü, dovşan və s. quşları: qırqovul, kəklik və s.
Oğuz, əsasən, kənd təsərrüfatı rayonudur. Əkinçilik, heyvandarlıq, meyvəçilik, tərəvəzçilik və arıçılıq inkişaf etmişdir. Kiçik emal və istehsal müəssisələri vardır.
Rayonda 2 xəstəxana, 10 ambulator-poliklinıka, 34 ümumtəhsil məktəbi, 1 peşə məktəbi, 18 məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi, 27 klub, 33 kütləvi kitabxana, 2 muzey, həmçinin istirahət parkları və turizm zonaları, idman kompleksi və s. vardır.
Rayon ərazisində arxeoloji və memarlıq abidələri, o cümlədən kurqanlar (e.ə.I minilliyin əvvəli), qalalar (antik dövr), yaşayış yerləri (orta əsrlər), pir (VII əsr) vardır.
Baxılıb: 4275
